Wanneer je denkt aan duurzaamheid op scholen, is inclusiviteit misschien niet het eerste waar je aan denkt. Toch speelt het een belangrijke rol wanneer je aan duurzaamheid werkt. Je wilt immers dat alle leerlingen én docenten zich uitgenodigd voelen om bij te dragen aan een duurzamere school. Een veilige sfeer en ruimte voor ieders identiteit, is dus van belang. Taal speelt daar een belangrijke rol in: zowel in hoe je leerlingen aanspreekt, als wat voor taal je binnen je lesmateriaal gebruikt. Daarom heeft het LAKS de inclusieve taalgids gelanceerd. Een mooie aanleiding om vanuit Eco-Schools in te zoomen op dit thema. Hoe kan je als docent aan de slag met diversiteit & inclusie binnen je school?
Sociale duurzaamheid als thema binnen Eco-Schools
Sinds twee jaar is het thema ‘mensen’ één van de tien thema’s binnen Eco-Schools. Vanuit scholen zien we dat sociale duurzaamheid steeds meer een gespreksonderwerp werd en dat er vraag was om ondersteuning hierbij. Binnen dit thema werk je bijvoorbeeld aan inclusiviteit, culturele identiteit, (gender)gelijkheid, respect en vreedzaamheid. Dit alles om een school te zijn waar iedereen zich thuis voelt en kan meewerken aan duurzaamheid. Sinds het introduceren van dit thema, hebben al veel Eco-Schools dit thema gekozen om mee aan de slag te gaan. Waar kun je aan denken als je het hebt over inclusiviteit? En wat voor link heeft het met duurzaamheid?
De link tussen duurzaamheid en inclusiviteit in het onderwijs
De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat duurzaamheid in het onderwijs niet alleen gaat over ruimte in het curriculum opzoeken of het schoolgebouw verduurzamen, maar dat er ook een groot sociaal aspect bij komt kijken. Gedragsverandering is essentieel voor duurzame transities. Leerlingen, docenten en schoolbesturen moeten duurzame stappen immers gaan uitvoeren. Dat je hen meekrijgt, is dus cruciaal.
Daar komt het thema diversiteit en inclusiviteit kijken. Deze twee termen worden vaak in combinatie gebruikt en er bestaan verschillende definities van. Diversiteit gaat uit van de verschillende eigenschappen, identiteiten en achtergrond van personen, zoals culturele afkomst, gender en beperking. Inclusiviteit is hier het proces waarbij je naar een gelijkwaardige samenleving streeft uitgaande van die diversiteit. Wanneer je dit betrekt op scholen, komen bijvoorbeeld de volgende vragen op: hoe toegankelijk is het gesprek over duurzaamheid op jouw school? Wie wordt er uitgenodigd om bij te dragen, en wie (onbewust) niet? Als je je Eco-Schools meeting houdt op locatie waar een leerling of docent met een beperking niet kan komen, is het duidelijk dat diegene er dan niet bij kan zijn. Maar denk bijvoorbeeld ook aan het zorgen voor een veilige sfeer waar iedereen zich thuis voelt, door je als school actief uit te spreken tegen racisme of je juist uit te spreken voor LGBTQ+ rechten. Op deze manier maak je de processen en gesprekken rondom duurzaamheid op jouw school toegankelijker en voelen meer mensen zich welkom om bij te dragen.
Daarnaast is er ook een duidelijke inhoudelijke link tussen de twee thema’s. Dit kan interessant zijn om aandacht op te vestigen binnen het curriculum. Wist jij bijvoorbeeld dat vegetarisch en veganistisch eten in bepaalde landen vanuit traditie al veel voorkomt? En dat 80% van de biodiversiteit van de wereld door Inheemse volken wordt beschermd? Zo zijn er allerlei inhoudelijke voorbeelden denkbaar waardoor de twee thema’s samen besproken kunnen worden in de klas. Deze thema’s kunnen uiting krijgen in allerlei vakken, van aardrijkskunde tot biologie. Het kan voor leerlingen een manier zijn om te leren over de rijke diversiteit van personen en culturen op aarde, en op welke manier zij aan duurzaamheid bijdragen. Dat zien we ook terug in het portfolio van Eco-Schools die aan dit thema werken: geen enkel voorbeeld is hetzelfde!
Inclusieve taal
Je kunt direct aan de slag met het thema inclusiviteit, ook als je nu nog geen Eco-School bent Het Landelijk Aktie Komitee Scholieren lanceerde recent de LAKS taalgids. Met deze taalgids wil het LAKS bijdragen aan een inclusiever schoolklimaat waarin iedere leerling gelijk is. Niet alleen binnen de muren van een school, maar ook op papier. Deze gids met tips en adviezen focust zich daarom in brede zin op taalgebruik in het onderwijs. Deze is gemaakt op initiatief van scholieren binnen het LAKS, maar is samengesteld in samenwerking met het onderwijs. Het laat zien dat leerlingen én docenten graag met dit thema aan de slag willen. In dat opzicht past het goed bij de samenwerkingen die we ook binnen Eco-Schools aanjagen, waarbij docenten, scholieren en ander personeel elkaar goed weten te vinden als partner.
In de gids vind je allerlei thema’s die als gespreksstof gebruikt kunnen worden. Het eerste onderdeel van de taalgids gaat over taalgebruik in beleid. Zo worden er woorden als “hoog- en laag opgeleiden”, “op- en af stromen” en “achterstandsleerling” wel eens gebruikt in beleidsdocumenten. De term “hoog- en laag opgeleiden” kan bijvoorbeeld oproepen dat de ene opleiding beter is dan de andere. Het tweede onderdeel gaat over taalgebruik in de klas, zoals gendersensitief taalgebruik en taalgebruik rondom de behandeling van het koloniale- en slavernijverleden van Nederland.
De taalgids is een laagdrempelige manier om te leren en het gesprek te openen over het thema diversiteit en inclusie, en de raakvlakken die het heeft met duurzaamheid. Bovendien is het een handig document om naast je beleid en lessen over duurzaamheid te leggen.
Benieuwd naar nog meer dimensies van ‘sociale duurzaamheid’? Meld je dan aan als Eco-School, waar je he thema ‘mensen’ kunt kiezen om als school aan te werken!
