.jpg)
Het ontwikkelen van burgerschapsvaardigheden wordt steeds belangrijker, zeker in een tijd van transitie en polarisatie. Een ICCS-studie uit 2016 wees uit dat deze vaardigheden destijds niet genoeg ontwikkeld werden door leerlingen op het voortgezet onderwijs, omdat er te weinig ruimte in het curriculum voor werd vrijgemaakt. Vanaf 1 augustus 2021 gelden nieuwe wettelijke eisen voor bevordering van burgerschap in het (speciaal) basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal onderwijs. Ook in het MBO wordt gestuurd op vier dimensies van actief burgerschap. Maar hoe geef je als onderwijsinstelling invulling aan het vak burgerschap en hoe zet je leerlingen zelf aan het roer van hun burgerschapsbeweging op school?
Eco-Schools werkt aan ontwikkeling van zelfbewuste studenten
Om burgerschap in het onderwijs te implementeren moeten leerlingen gestimuleerd worden om samen te kunnen werken op een respectvolle manier die gangbaar is voor de sociale normen die onze huidige samenleving kent. Volgens de wet moeten leerlingen in po, vo en speciaal onderwijs onderwezen worden op de basiswaarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit:
“De basiswaarde vrijheid wordt bevorderd door aandacht voor vrijheid van meningsuiting en autonomie. Gelijkwaardigheid wordt bevorderd in de vorm van het gelijkheidsbeginsel en het afwijzen van discriminatie. Solidariteit wordt bevorderd door verdraagzaamheid, begrip en verantwoordelijkheidsbesef en het afwijzen van onverdraagzaamheid.”
Het Eco-Schools programma in Nederland kent veel fundamentele raakvlakken met deze basiswaarden en de vier dimensies van het vak burgerschap. In de ontwikkeling naar een duurzame school, staat een team van leerlingen namelijk centraal. Zij denken kritisch na over onderwerpen op school of in de buurt. De leerlingen gaan op zoek naar oplossingen, voeren ze uit en zorgen dat anderen betrokken raken.
Eco-Schools richt zich op tien duurzaamheidsthema’s die allemaal in sociaal verband uitgevoerd kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan het thema voedsel, waarbij een actie op touw wordt gezet ten gunste van de lokale voedselbank. Het thema ‘Mensen’ wordt tevens apart onder de loep genomen: In dit thema houden leerlingen zich bezig met onderwerpen als diversiteit, culturele identiteit, (gender)gelijkheid, respect en vreedzaamheid. Ze onderzoeken de rol tussen deze sociale thema’s en hun eigen gedrag. Door te werken aan dit thema, dragen leerlingen bij aan een school waarin iedereen telt, zich gewaardeerd voelt en meedoet. Je leert je eigen identiteit beter kennen én die van anderen.
Hoe de student-led-aanpak verschil maakt
Leerlingen die onderdeel van een Eco-team zijn worden gestimuleerd om zelf de leiding te nemen. Deze student-led change zorgt ervoor dat leerlingen leren hoe ze bijvoorbeeld een activiteit of een evenement moeten plannen en organiseren , een probleem te signaleren, kritisch na te denken richting duurzame oplossingen, activiteiten op touw te zetten en anderen betrekken. Een goed voorbeeld hiervan is het Eco-team van het Griftland College in Soest. Ieder jaar organiseert het Eco-team een projectweek genaamd Griftland Goes Green. Hét duurzaamheidsevent voor en door leerlingen van het Grifland college in Soest. Leerlingen zijn van begin tot eind verantwoordelijk voor de organisatie van de projectweek. Het Eco-team is het stralende middelpunt van een positieve beweging in en rondom de school. Leerlingen, docenten en ook wethouder en burgermeester deden actief mee.
“Het team is onderdeel van de school, maar de school is net zo goed onderdeel van het team.”
Wietske Stoelinga, coördinator Eco-Schools Nederland.
Gebruik student-led change voor burgerschapsonderwijs
Door het Eco-Schools programma krijgen de leerlingen dus een unieke kans om niet alleen over burgerschap in theorie te leren, maar om het écht te ervaren. Hoe verdeel je bijvoorbeeld taken gebaseerd op de talenten en krachten van een ander, ben je kritisch genoeg naar jezelf en sta je open voor feedback? Doordat leerlingen constant samenwerken richting een gemeenschappelijk doel, ontwikkelen ze competenties die steeds belangrijker worden in de huidige samenleving. Dit zijn ontwikkelingen die niet snel opgemerkt worden maar wel een cruciale rol kunnen spelen in het toekomstige carrièreverloop of de visievorming van de leerlingen. Zo ontwikkelen de leerlingen zich op het gebied van samenwerken, maatschappelijk verantwoord handelen, omgaan met conflicten en omgaan met verschillen.
Eco-Schools biedt een kans om burgerschapscompetenties te ontwikkelen in combinatie met het verduurzamen van de faciliteiten en denkwijze binnen de school. Maar ook buiten het Eco-Schools programma zou de aanpak van ‘student led change’ scholen een handvat kunnen bieden om burgerschapsonderwijs in te richten, door studenten in de voorhoede te zetten bij het ontwikkelen van de competenties rondom burgerschap.
Ben jij benieuwd hoe Eco-Schools op jouw school kan ondersteunen op het gebied van burgerschap? Neem dan nu contact met ons op, en sluit je aan bij 154 deelnemende Eco-Schools in Nederland!