De roep om duurzaam onderwijs wordt groter. Steeds meer scholen geven hieraan concreet vorm door met leerlingen aan de slag te gaan met duurzame stappen. Ook de Rijksoverheid heeft het doel om duurzaamheid verder in te bedden in het onderwijs. Sinds 2021 is er een interdepartementale werkgroep waar verschillende ministeries werken aan planvorming over duurzaamheid in het onderwijs. Het jaar 2024 stond in het teken van het onderzoeken hoe duurzaamheid sterker kan worden verankerd in het onderwijs. Dit kwartiermakerstraject werd in december 2024 afgesloten met een miniconferentie, waar onder andere inspirerende voorbeelden uit het onderwijs aan bod kwamen.
Tijdens de bijeenkomst werd een video vertoond waarin Louise Rijnierse, projectleider duurzaamheid, en Lynn, leerling Eco-team, vertellen over welke duurzame initiatieven zij uitvoeren. Louise sprak over haar rol binnen de scholenkoepel Stichting Voortgezet Onderwijs Kennemerland (SVOK), waar onder andere Eco-School Bonhoeffercollege onderdeel van is. Kwartiermaker Hans Lodders zei erover: “Wat ik mooi vind aan dit voorbeeld, is dat het de gelaagde borging echt vormgeeft. Met een coördinator, een rector en een Eco-team.” Aan de hand van de video van het SVOK en de vijf pijlers van Eco-Schools vertellen we je graag hoe scholen het Eco-Schoolsprogramma gebruiken voor integrale aandacht voor duurzaamheid in het onderwijs!
Leerlingen staan centraal
Bij Eco-Schools staan leerlingen centraal in het proces richting duurzaam onderwijs. Het is van belang dat zij leren en ervaren hoe het is om te werken aan hun eigen duurzame toekomst. Daar hebben ze kennis en skills voor nodig en deze kan je goed leren door ervaringen op te doen in een Eco-team. Welke rol pak je, heb jij vooral creatieve ideeën of kan je juist goed en nauwkeurig een activiteit neerzetten?
Bij alle Eco-Schools staan leerlingen centraal, zo ook bij het Bonhoeffercollege. De leerlingen kiezen de thema’s waaraan zij werken, in dit geval bijvoorbeeld natuur en voedsel. Ook maakten ze zelf dit filmpje voor de mini-conferentie. Bij het Castor College, ook een SVOK-school, geeft de rector de leerlingen een bedrag om uit te geven als Eco-team aan duurzame activiteiten. De begeleider van het Eco-team helpt hen vervolgens met het opstellen van een begroting en om de plannen ook daadwerkelijk uitvoeren.
De school zet steeds duurzame stappen, groot of klein
Een los project of evenement zonder opvolging zorgt niet voor een constante stroom en ontwikkeling van duurzaamheid in de school. Daarom is het belangrijk als Eco-School om steeds stappen te blijven zetten. Uiteindelijk hopen we dat elke Eco-School duurzaamheid heeft geborgd in de visie van de school.
Steeds meer scholen gaan aan de slag met coördinatie van duurzaamheid. Zo is Louise Rijnierse aangesteld als projectleider duurzaamheid bij het SVOK. Daarnaast zijn er docenten, teamleiders en rectoren betrokken bij het aanjagen en verankeren van duurzaamheid op schoolniveau. Een duurzaamheidscoördinator stimuleert duurzaam denken en doen bij leerlingen en personeel. Ook kan diegene de verbinding leggen tussen leerlingen, personeel, het bestuur en lokale organisaties rondom duurzame initiatieven. De duurzaamheidscoördinator heeft tijd en ruimte om met een helicopterview naar de school te kijken en blijvende ontwikkeling te realiseren.
Duurzaamheid heeft een vaste plek in het onderwijs
Leerlingen kunnen zelf praktische ideeën geven aan docenten over manieren waarop zij duurzaamheid in het onderwijs kunnen verwerken.
Bij het Bonhoeffercollege vindt bijvoorbeeld het thema spullen plek in het onderwijs. Leerling Lynn vertelt in het filmpje hoe de ze kleding verzamelen die vervolgens voor techniekvakken worden gebruikt, en hoe gerecycled materiaal bij beeldende vorming wordt ingezet.
Duurzaamheid is zichtbaar in het gebouw en de omgeving
Een duurzame omgeving motiveert leerlingen en docenten en maakt de inspanningen van het Eco-Team zichtbaar. Denk bijvoorbeeld aan een bijenhotel, groen schoolplein en klimaatadaptatief gebouw.
Bij het Bonhoeffercollege werd het schoolplein sowieso al vernieuwd. Dat is dan een mooi aanknopingspunt om die vernieuwing duurzaam in te steken door middel van een groen schoolplein. Wanneer duurzaamheid goed in de visie van de school is opgenomen, kan duurzaamheid de eerste gedachte worden bij plannen die toch al op de agenda staan.
Iedereen in en rond de school doet mee
Samenwerking en uitwisseling zijn belangrijk om van elkaar te leren. SVOK is een onderwijsorganisatie waarin acht scholen samenwerken en elke school pakt duurzaamheid weer anders aan. Ze kiezen bij SVOK voor een projectleider duurzaamheid, een soort duurzaamheidscoördinator dus, die de lessen van verschillende scholen kan meenemen en voor onderlinge kennisdeling zorgt.
Ook regionale en landelijke uitwisseling is van belang, zoals Louise ook noemt, met organisaties zoals Eco-Schools en Leren voor Morgen. Maar bijvoorbeeld ook met lokale NDE-centra. Zij kunnen naast educatiemateriaal ook handvaten bieden aan scholen die willen beginnen aan Eco-Schools of een andere duurzame interventie. SVOK heeft goede contacten met de gemeente, van daaruit is er een nauwe samenwerking met de lokale energiecoöperatie en de klimaatburgemeesters.
Over de interdepartementale werkgroep
Het kwartiermakerstraject duurzaamheid in de onderwijspraktijk is een initiatief van het Ministerie Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en is een traject waarin vijf ministeries samenwerken: het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), het Ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK), het Ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG), het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). In 2021 is het initiatief vanuit de diverse departementen genomen om naast de bestaande programma’s een interdepartementale werkgroep Duurzame School te starten om beleidsactiviteiten op het snijvlak van jongeren, onderwijs en duurzaamheid af te stemmen en te gaan stroomlijnen richting het onderwijs. Hans Lodders heeft als kwartiermaker toegewerkt naar een advies om duurzaamheid structureel in het onderwijs te verankeren. Dit plan werd eind 2024 gepresenteerd op een mini-conferentie.
In dit plan worden veel overeenkomsten genoemd met de werkwijze van Eco-Schools, zoals het belang van een visie op duurzaamheid en de mogelijkheden van een duurzaamheidscoördinator om duurzaamheid in de onderwijspraktijk te borgen. Ook is er aandacht voor de duurzame schoolomgeving zodat leerlingen zien dat duurzaamheid ook buiten de lessen door omarmd wordt door de school, en wordt genoemd dat duurzame initiatieven van leerlingen en studenten versterkt moeten worden. De interdepartementale werkgroep gaat verder met het uitwerken van de aanbevelingen uit het werkplan.
Doe jij ook mee?
Wil jij ook werken met Eco-Schools aan integrale verduurzaming binnen het onderwijs? Meer over Eco-Schools lees je hier. En naast SVOK zijn er nog veel meer Eco-Schools die effectief aan deze pijlers werken! Meer inspiratie vind je in het portfolio.