Over Eco-Schools
De Groene Vlag is een keurmerk voor scholen die steeds duurzame stappen zetten – groot of klein – en daarbij leerlingen centraal stellen. Met hun acties geven ze duurzaamheid een vaste plek in het onderwijs en wordt duurzaamheid zichtbaar in het gebouw en de omgeving. Iedereen in en rond de school wordt uitgenodigd om mee te werken aan de verandering. Samen vormen deze aspecten de vijf pijlers van de filosofie van Eco-Schools:
- Leerlingen staan centraal (leerlingen centraal)
- De school zet steeds duurzame stappen – groot of klein (proces)
- Duurzaamheid heeft een vaste plek in het onderwijs (onderwijs)
- Duurzaamheid is zichtbaar in het gebouw en de omgeving (gebouw)
- Iedereen in en rond de school doet mee (community)
Het internationale keurmerk voor duurzame scholen
Scholen die aan de vijf pijlers van Eco-Schools werken, komen in aanmerking voor de Groene Vlag. Dit is het internationale keurmerk voor duurzame scholen. Het hijsen van de vlag is een feestelijk moment! De leerlingen en docenten staan in de spotlight en ouders, de buurt en lokale partijen genieten mee. Het duurt ongeveer twee jaar om de Groene Vlag te behalen. Met een portfolio laat het Eco-team zien wat ze allemaal heeft gedaan. Om de Groene Vlag te behouden, blijft de school zich ontwikkelen en vindt er elke twee jaar een nieuwe audit plaats.
Als koploper het verschil maken
Wij zien duurzame ontwikkeling niet als een eindpunt, maar als een voortdurende ontdekkingstocht die we met elkaar aangaan. Het keurmerk van Eco-Schools, de Groene Vlag, wordt toegekend aan scholen die meewerken aan deze ontwikkeling. Bij de audit kijken we uiteraard naar jullie mooie resultaten, maar de focus ligt op de ontwikkeling die jullie als school doormaken. Jullie zijn de koplopers die de beweging van duurzaamheid op scholen aanjagen! Dat is niet altijd eenvoudig. We hebben te maken met weerstand, met mensen die vanuit andere visies of overtuigingen werken, die minder urgentie voelen of die simpelweg de tijd en energie niet kunnen vinden om zich te verdiepen in hoe het anders kan. Juist daarom is ons werk als pioniers zo belangrijk. Samen zorgen wij ervoor dat het steeds makkelijker, leuker en goedkoper wordt om ons groene voorbeeld te volgen!
Daarom willen we alle motivatie en actiebereidheid die er is, ten volle ondersteunen. Op de ene school lukt het heel snel om met een klein groepje enthousiastelingen een heleboel voor elkaar te krijgen. Op andere scholen gaat het minder gemakkelijk. Eco-Schools wil iedere school en ieder Eco-team op haar eigen ambitie en niveau ondersteunen, om zo met elkaar steeds verder te groeien. Daarom maken we gebruik van verschillende ambitieniveaus.
Ambitieniveaus
De weg naar een duurzame school ziet er voor elke school anders uit. Het uitgangspunt is voor iedere school anders, de context is verschillend en elke school komt andere uitdagingen tegen. Daarbij zien wij Eco-teams als bomen in een groter ecosysteem: soms net geplant en nog afhankelijk van hun boompaaltjes, soms stevig geworteld en vol vruchten, insecten en vogels. Daarnaast verschilt het per school hoe het Eco-team zich verhoudt tot haar omgeving: zijn er andere planten, bomen en dieren nabij of staat de boom er alleen voor? Eco-Schools gebruikt vier ambitieniveaus om te schetsen op welke manier een school invulling geeft aan haar duurzame ambities: boom, tuin, park en bos.
Bovenstaande afbeeldingen illustreren de ambitieniveaus. Ze symboliseren de plek van het Eco-team (de boom) binnen de school. Hoeveel (bio)diversiteit is er in en rond de boom aanwezig? Hoeveel mensen werken mee, hoe zijn zij georganiseerd en hoeveel samenhang is er tussen verschillende initiatieven? Concentreert de ontwikkeling zich op een klein terrein of is duurzaamheid alom aanwezig? Boom, tuin, park of bos: bij Eco-Schools zet elke school de stappen die passen bij haar eigen context en ambitie.
Kroon op jullie werk
Bij het aanvragen van de Groene Vlag laten jullie met een portfolio zien hoe jullie invulling hebben gegeven aan de vijf pijlers van Eco-Schools. Ook reflecteren jullie op je eigen voortgang en de resultaten die je daarmee hebt bereikt. Staat jullie Eco-team er als boom alleen voor? Of is duurzaam denken en doen bij jullie op school vanzelfsprekend – voor individuen, in de schoolcultuur en in samenwerkingen met andere organisaties? Tijdens het auditbezoek voor de Groene Vlag kijken we met jullie mee en praten we met een heleboel mensen in de school. Op basis daarvan geven we tips en aanbevelingen voor het vervolg. Want wat jullie situatie ook is: de Groene Vlag is de kroon op het werk van iedereen die zich inzet voor jullie ontwikkeling!
Audits
In het traject naar de eerste Groene Vlag vinden twee audits plaats: voor het Bronzen certificaat en het Zilveren certificaat. Met deze certificaten laat je zien dat jullie school op weg is naar de Groene Vlag.
De audit voor het Bronzen certificaat kan worden aangevraagd na het doorlopen van stap 1 tot en met 4. Dit is voor de meeste scholen één jaar na de start. Het Zilveren certificaat kan worden aangevraagd na het doorlopen van stap 5. Dit is ongeveer een half jaar na het behalen van het Bronzen certificaat.
Om in aanmerking te komen voor deze certificaten vraag je een audit aan via je eigen inlogpagina op deze website. Vanuit Eco-Schools Nederland voeren wij de audits uit. Dit doen we op kantoor, op basis van je portfolio en je aangeleverde documenten. Na de audit ontvang je van ons een rapport, waarin we terugblikken op wat jullie hebben gedaan en aanbevelingen geven voor de volgende stappen.
De Groene Vlag kan je als school aanvragen na het doorlopen van alle zeven stappen. Ook deze audit kan je aanvragen via je eigen inlogpagina op deze website. Om deze audit te doen komt er iemand van Eco-Schools Nederland naar jullie school. Ook na deze audit krijg je een rapport met een terugblik en aanbevelingen voor het vervolg.
De Groene Vlag is twee jaar geldig. Het is daarom belangrijk om ook na het behalen van de Groene Vlag de school te blijven verduurzamen met behulp van Eco-Schools. Na twee jaar vindt er opnieuw een audit plaats. Hierbij wordt gekeken of jullie school zich heeft verbeterd en ontwikkeld in vergelijking met de vorige audit. Na elke audit mag je de vlag weer twee jaar hijsen.
Dag leerling en hallo docent,
Goed nieuws! Het vernieuwde hand- en werkboek Eco-Schools 2020-2021 staat online. Zorg dat je je inloggegevens voor Eco-Schools bij de hand hebt als je deze handboeken bekijkt: www.eco-schools.nl/mijn-eco-schools/downloads.
Eco-Schools is er om jullie te ondersteunen in het verduurzamen van jullie school. Vanuit Eco-Schools Nederland leveren we materialen en producten waarvan jullie gebruik kunnen maken. Verder worden jullie ondersteund door jullie eigen begeleider.
Ieder jaar zullen we dit handboek herzien op basis van de laatste inzichten en ervaringen van Eco-teams. Jullie reacties en input zijn dan ook van harte welkom via
Hartelijke groet, het team van Eco-Schools Nederland
Eco-Schools heeft elk schooljaar twee auditmaanden: juni en december. De auditmaanden zijn het moment om te kijken of de school in aanmerking komt voor een certificaat of de Groene Vlag!
Deadlines auditmaanden
Wil je in december een audit laten doen? Zorg dan dat uiterlijk eind november het online werkboek is ingevuld en de audit is aangevraagd.
Wil je in juni een audit laten doen? Zorg dan dat uiterlijk eind mei het online werkboek is ingevuld en de audit is aangevraagd.
Audit aanvragen
Log in op Mijn Eco-Schools door bovenin de menubalk op 'inloggen' te drukken en ga daarna naar het werkboek. Zorg ervoor dat alles is ingevuld voor de benodigde stappen en klik vervolgens onderaan de stap op ‘audit aanvragen’. Deze knop zie je onderaan stap 4 voor het Bronzen certificaat, onderaan stap 5 voor het Zilver certificaat en onderaan stap 7 voor de Groene Vlag. Het digitale werkboek en de aanvraag worden vervolgens naar Eco-Schools Nederland gestuurd. Dat is het moment dat wij voor jullie school aan het werk gaan.
Na het aanvragen van de audit
Voor het Bronzen of Zilveren certificaat doen wij de audit op basis van het werkboek. We hoeven niet langs te komen op school. Na het aanvragen van een audit ontvang je uiterlijk binnen 10 werkdagen de uitslag.
Voor de Groene Vlag komt iemand van Eco-Schools Nederland langs op de school. Wij nemen contact op met de school om een bezoek in te plannen. Tijdens het bezoek mag het Eco-team laten zien wat ze allemaal hebben gedaan. 10 werkdagen na het bezoek aan de school ontvang je de uitslag.
Audit gehaald
Heeft de school de audit gehaald? Gefeliciteerd! Het harde werk van het Eco-team is zichtbaar en daar mag je als school trots op zijn. Als de school een certificaat of Groene Vlag ontvangt, kun je zorgen voor een feestelijk moment. Zo krijgt Eco-Schools meer aandacht binnen de school en dit stimuleert het Eco-team ook door te gaan. Sommige scholen nodigen ouders, de pers of wethouders van de gemeente uit.
Zijn wij wel klaar voor een audit?
Door een audit aan te vragen krijgen scholen waardevolle feedback om ze verder te helpen én krijgen ze -bij goed resultaat- een certificaat of een Groene Vlag: De beloning op het harde werken. Deelnemen aan Eco-Schools betekent dat het werken aan duurzaamheid nooit klaar is, er zijn altijd nieuwe acties en projecten te bedenken om de school verder te verduurzamen. Daarom kan het soms voelen alsof jullie er nog niet klaar voor zijn als de audit wordt aangevraagd. Onthoud dat het niet altijd gaat om het (zichtbare) resultaat, maar ook om het proces wat een Eco-School laat zien. Twijfel je of jullie klaar zijn voor een audit? Overleg met je begeleider hoe jullie ervoor staan en wat nog nodig is voordat jullie de audit kunnen aanvragen.
Afwijken van de planning
Lukt het niet om tijdens deze auditmaand te laten zien wat al is bereikt, maar is juni te ver weg? Dat is helemaal niet erg. Laat het Eco-Schools Nederland weten, dan wordt samen met het Eco-team en de begeleider gekeken wat mogelijk is.
Jongeren willen verandering
Nadat Greta Thunberg begon met staken, volgden over de hele wereld klimaatstakingen. De spijbelacties laten één ding zien: duurzaamheid leeft onder jongeren. Zij willen actie voor hun eigen toekomst en voor generaties na hen. En wat blijkt? Ze staan te springen om zelf concreet hun handen uit de mouwen te steken! Eco-Schools helpt daarbij. Het programma geeft handvatten om aan de slag te gaan.
Profilering duurzame school
Met Eco-Schools kan je als school het internationale, door de Verenigde Naties erkende keurmerk voor duurzame scholen ontvangen. Zo laat je als school zien dat jullie werk maken van een duurzame toekomst.
Bespaar water, afval, energie én geld
Naast de duurzame verandering onder leerlingen veranderen het gebouw en de bedrijfsvoering ook. Met Eco-Schools kun je grote besparingen realiseren op de thema’s waar je aan werkt, bijvoorbeeld minder energie, afval of water. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 98% van de deelnemende scholen de school duurzamer ziet worden. Naast mooie resultaten op inhoudelijke besparingen, realiseer je met Eco-Schools ook financiële besparingen. Zo is er bijvoorbeeld een Eco-School die jaarlijks € 4000,- bespaart door anders om te gaan met afval!
Integrale aanpak
Steeds meer scholen besteden aandacht aan duurzaamheid, maar vaak zijn dit losse lessen, projecten en acties. Met Eco-Schools komen verschillende initiatieven op het gebied van duurzaamheid onder één duidelijke vlag. Eco-Schools bevordert daarmee een integrale aanpak van duurzaamheid op school (Whole School Approach) waarbij duurzaamheid een vaste plek heeft in het onderwijs, het gebouw en de community in en rond de school.
Lees meer over de aanpak van Eco-Schools
Maak deel uit van een wereldwijde beweging
Eco-Schools is ’s werelds grootste programma voor duurzaamheid op school. Door mee te doen maken jouw leerlingen deel uit van een duurzame beweging in 95 landen. Maar liefst 49.500 scholen en 14 miljoen leerlingen doen er wereldwijd aan mee!
Eco-Schools is officieel erkend door de Verenigde Naties en is daarnaast in 2019 geselecteerd als één van de 100 meest inspirerende programma’s op het gebied van educatie. Daar zijn we super trots op!
Alle Eco-Schools werken wereldwijd volgens dezelfde aanpak: het Zevenstappenplan. Het Zevenstappenplan helpt het Eco-team concreet op weg. In de afbeelding zijn alle stappen weergegeven. Stap 2, 3 en 4 vormen een cyclus van meten, plannen en evalueren die het Eco-team jaarlijks doorloopt. Leerlingen brengen de situatie op school in kaart en voeren acties uit om het onderwijs, het gebouw en de community in en rond de school te verduurzamen. Gaandeweg worden steeds meer mensen betrokken. De Eco-code is de kers op de taart: hiermee laat het Eco-team op een creatieve manier zien waar zij voor staat.
Met behulp van de zeven stappen geef je als school invulling aan de vijf pijlers van Eco-Schools. Daarmee werk je als school toe naar het behalen van hét internationale keurmerk voor duurzame scholen: de Groene Vlag. De kroon op jullie werk! Voordat het zover is kom je ook nog in aanmerking voor twee certificaten. Het Bronzen certificaat ontvang je na het uitvoeren van stap 1 tot en met 4. Het Zilveren certificaat krijg je na het uitvoeren van stap 5.
Voor alle stappen geldt dat leerlingen centraal staan. Zij onderzoeken de school, bedenken acties en voeren deze uit. Samen met iedereen in en om de school.
Stap 0. Intentieverklaring
Voordat we beginnen met het stappenplan, vindt er een feestelijke aftrap plaatst door het tekenen van de intentieverklaring. De intentieverklaring kan met de handtekeningen van de directeur van de school en van de leerlingen uit het Eco-team worden ondertekend. Misschien tekenen jullie zelfs ouders en misschien de wethouder van de gemeente mee? Iedereen die de intentie heeft om samen met het Eco-team de Groene Vlag te behalen, kan meedoen! Scholen hangen de intentieverklaring op een centrale plek op en laten zo trots zien dat ze meedoen aan Eco-Schools en op weg zijn naar de Groene Vlag.
Stap 1. Eco-team vormen
De kern van Eco-Schools is dat leerlingen centraal staan. Zij vormen dan ook het hart van het Eco-team. Dit is een groep leerlingen die de school van binnenuit verduurzaamt. Samen geven zij invulling aan het motto van Eco-Schools: student-led change. Daarin worden ze ondersteund door volwassenen, zoals docenten en de conciërge. Ook anderen binnen én buiten de school kunnen betrokken worden. De samenstelling van het Eco-team zal, vanwege de doorstroom van leerlingen, elk jaar iets wijzigen.
Het Eco-team neemt het voortouw in de uitvoering van het Zevenstappenplan. Met deze aanpak geeft het Eco-team invulling aan het proces op school. Leerlingen werken hierbij aan de ontwikkeling van belangrijke 21ᵉ-eeuwse vaardigheden zoals communiceren, samenwerken, problemen oplossen en creatief denken. Leerlingen worden uitgenodigd om in actie te komen en ervaren welke bijdrage zij kunnen leveren aan een duurzame samenleving. Voor leerlingen is het Eco-team dé plek om hun eigen waarden, interesses en talenten te ontdekken.
Stap 2. Eco-scan uitvoeren
Eco-Schools richt zich op tien verschillende thema’s. Met de Eco-scan brengen de leerlingen uit het Eco-team voor alle thema’s in kaart hoe de school het doet op het gebied van duurzaamheid. Hieruit komt een overzicht met wat er goed gaat en wat er nog beter kan. Als Eco-team kiezen jullie – op basis van de nulmeting en de interesse van leerlingen – welke thema’s jullie als eerste oppakken. De gekozen thema’s bieden de basis voor het actieplan.
Stap 3. Actieplan maken
Na het in kaart brengen van de huidige situatie wordt duidelijk op welke thema’s er ruimte is voor verbetering. In deze stap kiest het Eco-team met welke thema’s ze de komende periode aan de slag wil gaan. De meeste scholen kiezen hierbij voor twee of drie thema’s. Kies thema’s die elkaar versterken – de thema’s zijn ontzettend met elkaar verweven! Daarna bedenkt het team haalbare doelstellingen en de acties die die doelen gaan realiseren. Deze acties kunnen gericht zijn op de verduurzaming van het onderwijs, van het gebouw en de omgeving of op het denken en doen van iedereen in en rond de school.
Stap 4. Monitoren en evalueren
Na het maken van een actieplan gaat het Eco-team aan de slag met de verschillende acties. Daarbij is het belangrijk om te blijven kijken of de acties ook echt helpen bij het halen van de doelstellingen. Door te monitoren en te evalueren worden de successen zichtbaar en wordt duidelijk waar het Eco-team de uitvoering een bij kan stellen. Voorbeelden van monitoren zijn het bijhouden van de meterstanden, het wegen van afval of het maken van voor- en na-foto’s. Het proces tot en met stap 4 neemt ongeveer één jaar in beslag en na deze stap komt de school in aanmerking voor het Bronzen certificaat.
Stap 5. Curriculum analyseren
Op een duurzame school hebben duurzaamheidsthema’s een vaste plek in het curriculum. Dat klinkt als veel werk, maar ongemerkt besteden scholen vaak al veel aandacht aan een of meerdere duurzaamheidsthema’s. Bij de uitvoering van stap 5 brengen jullie dit in kaart en gaan jullie met elkaar in gesprek over hoe jullie duurzaamheid een betere en vaste plek kunnen geven in de verschillende lessen. Tijdens deze stap zijn vooral de docenten aan zet. Daarbij is het wel belangrijk om de leerlingen van het Eco-team te blijven betrekken. Na uitvoering van deze stap komt de school in aanmerking voor het Zilveren certificaat.
Stap 6. Informeren en betrekken
In de zesde stap werken scholen aan het geven van bekendheid van hun deelname aan Eco-Schools, zowel binnen als buiten de school. Door het informeren en betrekken van bijvoorbeeld leerlingen, docenten, ouders en andere organisaties werken jullie aan bewustwording en aan profilering als duurzame school. Schrijf bijvoorbeeld (pers)berichten voor op de website of in de (school)krant over de activiteiten van het Eco-team, organiseer een leuk evenement in het teken van duurzaamheid of bedenk een wedstrijd onder alle leerlingen en docenten. De meeste scholen besteden hier overigens vanaf het begin al aandacht aan!
Stap 7. Eco-code ontwikkelen
De Eco-code is de ‘kers op de taart’. Na twee jaar duurzame activiteiten heeft een Eco-team een eigen identiteit en stijl ontwikkeld. Met een Eco-code geeft iedere Eco-School op een creatieve en herkenbare manier haar duurzaamheidsstandpunt weer. Hoe deze code eruit ziet, mag het Eco-team helemaal zelf bepalen. Denk bijvoorbeeld aan een slogan, poster, lied, filmpje, muurschildering of kunstwerk.
Hebben jullie alle zeven stappen uitgevoerd? Dan hebben jullie stap voor stap invulling gegeven aan de vijf pijlers van Eco-Schools en verdient jullie school de Groene Vlag!
Lees meer over het behalen van de Groene Vlag
Na de eerste Groene Vlag
Na stap 7 en het behalen van de Groene Vlag stopt het proces niet. Sterker nog: voor sommige scholen begint het dan pas écht! Op de ene school lukt het heel snel om met een klein groepje enthousiastelingen een heleboel voor elkaar te krijgen. Op andere scholen gaat het minder gemakkelijk. Eco-Schools wil iedere school en ieder Eco-team op haar eigen ambitie en niveau ondersteunen, om zo met elkaar steeds verder te groeien. Om de Groene Vlag te behouden, blijft de school zich ontwikkelen en vindt er elke twee jaar een nieuwe audit plaats. De meeste scholen groeien daarbij gaandeweg door naar een volgend ambitieniveau.